meer over voormalige

Winnaars van de Socratesbeker

2024

Trots · Trots lijkt iets voor mensen met grote ego’s, voor personen die snel gekrenkt zijn en voor opscheppers die op sociale media geen maat kennen. Wie trots is, plaatst zichzelf te veel in de kijker. Maar trots ligt ook ten grondslag aan emancipatie, en kan een krachtig wapen zijn bij protest. Met trots kun je jezelf beter op waarde schatten. Meer ruimte voor sommige vormen van trots kan de sleutel zijn tot sociale rechtvaardigheid. Filosofe Martha Claeys onderzoekt de betekenis van trots en laat zien dat deze emotie juist in onze woelige tijden van groot belang is.

Foto © Anne Lucassen

Martha Claeys (1994) is filosofe. Na studies in Berlijn en Chicago promoveerde ze aan de Universiteit Antwerpen. Ze schrijft en spreekt over de vraag hoe we ons goed tot elkaar kunnen verhouden. Samen met Lotte Spreeuwenberg host en produceert ze de gelauwerde podcast Kluwen.

  • De jury selecteerde onderstaande vijf boeken die kans maakten op de prijs voor het beste filosofieboek van 2024:

    • Martha Claeys, Trots

    • Maxim Februari, Doe zelf normaal

    • Ingrid Robeyns, Limitarisme

    • Jenny Slatman, Nieuwe lichamelijkheid

    • Stéphane Symons, Schoonheid

  • De jury van de Socratesbeker 2022 bestond uit Bert Bultinck (hoofdredacteur Knack), Alexandra van Ditmars (redacteur Filosofie Magazine), Laura Molenaar (freelance journalist voor onder andere dagblad Trouw), Khadija al Mourabit (bestuurslid bij SWIP-NL en jurylid van de Hypatia-prijs) en Pieter Pekelharing (juryvoorzitter en docent filosofie aan de Universiteit van Amsterdam).

2023

Gastvrijheid · Elke dag zijn we wel iemands gast of gastheer. We reizen naar het buitenland, gaan op bezoek bij vrienden of verwelkomen nieuwe medewerkers in onze organisatie. Gastvrijheid is alomtegenwoordig. Tegelijk beleven we volgens sommigen het einde van de gastvrijheid. Door het massatoerisme en de opkomst van de hospitalityindustrie zou de spontane hartelijkheid van weleer vervangen zijn door commerciële berekening, zakelijkheid en voorgeschreven gedragscodes. En bij het ontvangen van migranten laat de politiek zich niet door generositeit leiden maar door veiligheidsoverwegingen. In dit essay gaat Peter Venmans in op deze vraag en plaatst daarbij gastvrijheid in een breed historisch en filosofisch kader: van Homeros tot Faïza Guène, van christelijke caritas tot Japanse omotenashi, van de Gulden Regel tot het asielrecht.

Foto © Fjodor Buis

Peter Venmans (1963) is romanist, hispanist en filosoof. Hij schreef jarenlang over Spaanse en Latijs-Amerikaanse literatuur voor de Volkskrant en De Morgen. Van zijn hand verschenen eerder de essays De ontdekking van de wereld (2005), Over de zin van nut (2008) en Het derde deel van de ziel (2011). Laatst genoemde essay werd genomineerd voor de Jan Hanlo Essayprijs.

  • De jury selecteerde onderstaande vijf boeken die kans maakten op de prijs voor het beste filosofieboek van 2023:

    • Guido van der Knaap, Van Aristoteles tot algoritme. Filosofie van kunstmatige intelligentie

    • Thijs Lijster, Wat we gemeen hebben

    • Gijs van Oenen, Culturele veldslagen. Filosofie van de culture wars

    • Miriam Rasch, Autonomie. Een zelfhulpgids

    • Peter Venmans, Gastvrijheid. Filosofisch essay

  • De jury van de Socratesbeker 2022 bestond uit Pieter Pekelharing (juryvoorzitter en docent filosofie aan de Universiteit van Amsterdam), Bert Bultink (hoofdredacteur Knack), Alexandra van Ditmars (redacteur Filosofie Magazine), Tanny Dobbelaar (recensent filosofie Trouw en docent essayistiek) en Babah Tarawally (columnist Trouw, journalist en auteur).

 

2022

Waarom schurken pech hebben en helden geluk · Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? Moeten we zelfs een moordenaar vergeven? En kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil?
Filosofen twijfelen al eeuwen over het antwoord hierop, en sinds decennia roepen biologen en neurologen dat de vrije wil niet bestaat. Ieder jaar stapelt het bewijs tegen de vrije wil zich verder op: we zijn een product van onze genen, van onze geschiedenis en van onze omstandigheden.

Toch laat de vrije wil ons niet los. Deze mythe heeft meer invloed dan ooit – in ons strafrecht, onze economie en onze zoektocht naar geluk.
Jurriën Hamer denkt verder waar anderen terugdeinzen en stelt de rol van de vrije wil ter discussie. Waarom schurken pech hebben en helden geluk is een confronterend debuut met radicale implicaties voor onze manier van leven – van onze politiek tot onze meest intieme relaties.

Foto © Frank Ruiter

Jurriën Hamer is filosoof, jurist en schrijver van het boek Waarom schurken pech hebben en helden geluk (De Bezige Bij). Hij studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit Utrecht, deed onderzoek aan de London School of Economics en promoveerde op een proefschrift over de politieke betekenis van mensenrechten. Als auteur en spreker laat hij zien hoe ideeën over rechtvaardigheid, schuld en de vrije wil invloed op ons leven uitoefenen.

  • De jury selecteerde onderstaande vijf boeken die kans maakten op de prijs voor het beste filosofieboek van 2022:

    • Lieke Asma, Mijn intenties en ik

    • Jurrien Hamer, Waarom schurken pech hebben en helden geluk

    • Patrick Loobuyck, Voor elkaar - met elkaar

    • Frank Meester, Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen

    • Hans Schnitzler, Wij nihilisten

  • De jury van de Socratesbeker 2022 bestond uit Rosan Hollak (juryvoorzitter en redacteur boeken NRC Handelsblad), Bert Bultink (hoofdredacteur Knack), Tanny Dobbelaar (recensent filosofie Trouw en docent essayistiek) en Pieter Pekelharing (docent filosofie aan de Universiteit van Amsterdam).

 

2021

Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme · Dataïsme is het geloof dat alles te vertalen is in data. Data leggen de wereld vast en maken haar beheersbaar. Maar voor wie en met welk doel? Ethische dilemma’s rondom data worden vaak gereduceerd tot zaken als privacy en regulering, terwijl de onderliggende aannames van het dataïsme zelden ter discussie staan. Is de mens echt als algoritme te begrijpen? Wat gebeurt er met de dingen die niet in data te vatten zijn? En waarom wordt de dataïstische toekomst voorgesteld als onvermijdelijk?

Tegenover het ideaal van een geautomatiseerde wereld die ons gevangenhoudt in een onzichtbaar net, stelt Miriam Rasch een herwaardering van frictie. Frictie is een geduchte strategie van hen die strijden voor emancipatie of zich teweerstellen tegen de eis van transparantie en constante communicatie. Rasch opent de weg naar ‘de-automatisering’ als mogelijkheid om woorden en dingen weer als nieuw te laten schijnen. Hoe kunnen we in dataïstische tijden ons eigen verhaal blijven vertellen?

Foto © Merlijn Doomernik

Miriam Rasch is coördinator van het Research Station aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Daarnaast is ze essayist en filosoof.

Ze studeerde literatuurwetenschap en filosofie, en schrijft essays en kritieken voor onder meer De Gids, De Groene Amsterdammer en Revisor. In 2017 won ze de Jan Hanlo Essayprijs Klein.

  • De jury selecteerde onderstaande vijf boeken die kans maakten op de prijs voor het beste filosofieboek van 2021:

    • Tinneke Beeckman, Machiavelli’s lef. Levensfilosofie voor de vrije mens

    • Miriam Rasch, Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme

    • Katrien Schaubroeck, Iris Murdoch: Een filosofie van de liefde

    • Marjan Slob, De lege hemel. Over eenzaamheid

    • Ruud Welten, Wie is er bang voor Simone de Beauvoir? Over feminisme, existentialisme, God, liefde en seks

  • De jury van de Socratesbeker 2021 bestond uit De jury bestaat dit jaar uit voorzitter Bastiaan Rijpkema (Universiteit Leiden), Paul Cobben (Universiteit Tilburg), Rosan Hollak (journalist NRC), Marnix Verplancke (journalist o.a. De Morgen) en Mariska Jansen (journalist en publicist).

 

  • De volledige lijst met voormalige winnaars van de Socratesbeker is onderaan deze pagina terug te vinden.