meer over voormalige

Winnaars van de Socratesbeker

2023

Gastvrijheid · Elke dag zijn we wel iemands gast of gastheer. We reizen naar het buitenland, gaan op bezoek bij vrienden of verwelkomen nieuwe medewerkers in onze organisatie. Gastvrijheid is alomtegenwoordig. Tegelijk beleven we volgens sommigen het einde van de gastvrijheid. Door het massatoerisme en de opkomst van de hospitalityindustrie zou de spontane hartelijkheid van weleer vervangen zijn door commerciële berekening, zakelijkheid en voorgeschreven gedragscodes. En bij het ontvangen van migranten laat de politiek zich niet door generositeit leiden maar door veiligheidsoverwegingen. In dit essay gaat Peter Venmans in op deze vraag en plaatst daarbij gastvrijheid in een breed historisch en filosofisch kader: van Homeros tot Faïza Guène, van christelijke caritas tot Japanse omotenashi, van de Gulden Regel tot het asielrecht.

Peter Venmans (1963) is romanist, hispanist en filosoof. Hij schreef jarenlang over Spaanse en Latijs-Amerikaanse literatuur voor de Volkskrant en De Morgen. Van zijn hand verschenen eerder de essays De ontdekking van de wereld (2005), Over de zin van nut (2008) en Het derde deel van de ziel (2011). Laatst genoemde essay werd genomineerd voor de Jan Hanlo Essayprijs.

2022

Waarom schurken pech hebben en helden geluk · Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? Moeten we zelfs een moordenaar vergeven? En kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil?
Filosofen twijfelen al eeuwen over het antwoord hierop, en sinds decennia roepen biologen en neurologen dat de vrije wil niet bestaat. Ieder jaar stapelt het bewijs tegen de vrije wil zich verder op: we zijn een product van onze genen, van onze geschiedenis en van onze omstandigheden.

Toch laat de vrije wil ons niet los. Deze mythe heeft meer invloed dan ooit – in ons strafrecht, onze economie en onze zoektocht naar geluk.
Jurriën Hamer denkt verder waar anderen terugdeinzen en stelt de rol van de vrije wil ter discussie. Waarom schurken pech hebben en helden geluk is een confronterend debuut met radicale implicaties voor onze manier van leven – van onze politiek tot onze meest intieme relaties.

Jurriën Hamer is filosoof, jurist en schrijver van het boek Waarom schurken pech hebben en helden geluk (De Bezige Bij). Hij studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit Utrecht, deed onderzoek aan de London School of Economics en promoveerde op een proefschrift over de politieke betekenis van mensenrechten. Als auteur en spreker laat hij zien hoe ideeën over rechtvaardigheid, schuld en de vrije wil invloed op ons leven uitoefenen.

2021

Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme · Dataïsme is het geloof dat alles te vertalen is in data. Data leggen de wereld vast en maken haar beheersbaar. Maar voor wie en met welk doel? Ethische dilemma’s rondom data worden vaak gereduceerd tot zaken als privacy en regulering, terwijl de onderliggende aannames van het dataïsme zelden ter discussie staan. Is de mens echt als algoritme te begrijpen? Wat gebeurt er met de dingen die niet in data te vatten zijn? En waarom wordt de dataïstische toekomst voorgesteld als onvermijdelijk?

Tegenover het ideaal van een geautomatiseerde wereld die ons gevangenhoudt in een onzichtbaar net, stelt Miriam Rasch een herwaardering van frictie. Frictie is een geduchte strategie van hen die strijden voor emancipatie of zich teweerstellen tegen de eis van transparantie en constante communicatie. Rasch opent de weg naar ‘de-automatisering’ als mogelijkheid om woorden en dingen weer als nieuw te laten schijnen. Hoe kunnen we in dataïstische tijden ons eigen verhaal blijven vertellen?

Miriam Rasch is coördinator van het Research Station aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Daarnaast is ze essayist en filosoof.

Ze studeerde literatuurwetenschap en filosofie, en schrijft essays en kritieken voor onder meer De Gids, De Groene Amsterdammer en Revisor. In 2017 won ze de Jan Hanlo Essayprijs Klein.